هئرمئنوتیک – آنلاما و یوروملاما صنعتی
کؤکو یونان میتولوژیسینه دایانان و «تانری ائلچیسی» معناسینداکی «هئرمئس».دن آلینان «هئرمئنوتیک».ین کلیمه معناسی، «مئساژ بیلیمی»دیر. لاتینجه.ده مئرکور اولاراق بیلینن هئرمئس، تانریدان مئساژلار داشیماقدایدی. مئرکور روما میتولوژیسینده، تیجارت و یولچولوق تانریسی و تانریلارین خبرچی.سیدیر. آیریجا مئرکور، بلاغت، ایله.دیشیم، گزگینلر، سینیرلار و شانس تانریسی اولوب، یئرآلتینداکی روحلارین یول گؤستریجیسی ایمیش. گونش سیستئمینده گونشه اَن یاخین گزه.گن اولاراق بیلینن مئرکور (عطارد) ده آدینی بو میتولوژیک تانریدان آلمیشدیر.
«یوروم.بیلیم» اولاراق بیلدیگیمیز هئرمئنوتیک ایسه، ۱۹-اونجو یوزایلده اورتایا قویولموش بیر فئنومئندیر. اوندان اؤنجه یالنیز متنلرین یوروم قایدالاریندان سؤز ائدیلمکده‌ایدی. بو قوراللارا گؤره، متنلرین دیلینی و قراماتیک قایدالارینی بیلمک، کلیمه.لرین و بیرلشیک سؤزجوکلرین نئجه استفاده ائتدیگینه دایر بیلگی اوره.تمک و اَن فاضلا متنین اوسلوبونو و طرزینی تانیماغا دیققت گؤسترمک گرکیردی. اویسا، دیل اوزرینه فلسفی گؤروشلرین اورتایا چیخیشی و یئنی باخیش آچیلاریندان دیله یاناشمالار، قونونو چوخ فرقلی یؤنلره چکدی: دیل تاریخی بیر فئنومئن اولوب، «ایفاده» شرایطی و ایمکانلاری تاریخی و ده-ییشکن اولدوغوندان؛ بیر متنی یوروملاییب آنلاماق دا، تاریخی بیر سورون اولوب، شرایطی و ایمکانلاری ایسه ده.ییشکن.دیر. گئچمیشده بللی دونیا گؤروشو و فلسفی آنلاییشلا یازیلمیش بیر متنی باشقا بیر دؤنمده چوخ فرقلی آنلاییشلار و تاریخی اوفوقلارلا آنلاماق اوچون، «ایچریکسل چئویری» و یا بیر چئشید «یئنی یوروملاما»یا ائحتییاج واردیر. سادهجه متنین دیلینی، دیلینین قراماتیک قایدالارینی بیلمک و یا اوسلوب و طرزی حاقدا فیکیر صاحیبی اولماقلا، یازاری آنلاماق و نه دئمک ایسته.دیگینی حل ائتمک مومکون دئییلدیر. بونلارلا بیرلیکده یازارین تاریخی اوفوقونو، فلسفی آنلاییشینی، دونیا گؤروشونو و هانسی توپلومسال قوشوللار آلتیندا و نه آماجلا بیر متنی یاراتدیغینی بیلمک گرکیر.
اسکی و اورتاچاغلاردا یازارلار و یورومچولارین دیللری، ذئهنی ایمکانلاری، تجروبه.لری و تاریخی اوفوقلاری چوخ فرقلی اولمادیغیندان؛ متنلرده «یئنی یوروملاما» و «ایچریکسل (محتوایی) چئویری» سؤزقونوسو اولمامیش، او اوزدن ده اسکی متنلری آنلاماق اوچون گرکلی اولان «وارساییملار» و «اؤن آلقیلار»ین تمللری دیققته آلینماماقدا ایدی. اویسا رونئسانسلا بیرلیکده اینسانلیق یئنی بیر دؤنمه گئچمیش، پوزیتیو بیلیملرده اولدوغو کیمی، ایجتیماعی بیلیملر، صنعت و فلسفهده ده اؤنملی ایره.لیله.مه.لرله اینسانلارین دونیاگؤروشو، فلسفی آنلاییشی و تاریخی اوفوقو بؤیوک اؤلچوده ده.ییشمیش.دیر. بؤیله بیر دورومدا اسکی متنلری آنلاییب قاوراماق اوچون هئرمئنوتیک و یا یوروم.بیلیم، زورونلو اولاراق اولوشدورولموشدور.
شاهین اوچار، بیر کولتور ساحه.سینده اوره.دیلن متنین ده.-ییشیک کولتور ساحه.سینده ترجومه.سینین ساغلیقلی یاپیلابیلمه.-سینی، دیل و دوشونجه موناسیبتلری باغلامیندا، اؤنملی سورونلاردان بیری اولاراق گؤرر. اونا گؤره دیل، دوشونجه.لرین اینتیقال ائدیلمه.سینده اؤنملی بیر آراجدیر و بو آنلامی ایله وازگئچیلمز بیر اهمییته صاحیبدیر. او اوزدن دیل و دوشونجه موناسیبت.لرینین ساغلیقلی بیر زمینه اوتورماسی گرکیر. بونون اوچون ده، «دیل، دوشونجه.لرین بیر بوتون اولاراق اینتیقالیندا یئترلی میدیر؟» و «دیل ایله کولتورون باغلانتیسی نه‌دیر؟» کیمی سورغولار جاوابلانمالیدیر. بیربیری ایله باغیملی اولان دیل فلسفهسی و هئرمئنوتیک، بؤیله چالیشمالار نتیجه.سی یارانمیش فلسفه آلانلاریدیر. اسکی یونان فلسفه‌سیندن گؤنوموزه قدر، دیل و دوشونجه موناسیبتینه ایکی اساس یاخلاشیم اولموشدور: آریستوتالئس.ین دوشونجهنی تمل آلیب، دیلی اونا تابئع قیلان آنلاییشی و کانت.ین دیلی تمل آلیب، دوشونجهنی دیلی تابئع قیلان آنلاییشی. چاغداش دیلچی نوام چامسکی ایسه، دیلین اینسان ذئهنینده دوغوشدان بلیرلنمیش بیر منطیقه دایاندیغینی سؤیلر.
گونوموزده هئرمئنوتیک، «متن- دیل» و «آنلام» اوزرینه داها چوخ وورقو یاپماقدادیر. دیل ایله کولتورون سیخی بیر باغلانتیسی اولدوغوندان، ترجومه ائدیله‌جک متنلرین داها یاخشی آنلاشیلماسی و دوغرو دوزگون یوروملانابیلمه.سی اوچون، متن دیلینین کولتور پارادیقماسینین یاخشیجا اینجه.له.نیب آنلاشیلماسی گرکیر. مودئرن هئرمئنوتیک.ه گؤره بیر متنی دوغرو دوزگون آنلاماق اوچون، یازارین دوشونجه دونیاسینین یانی.سیرا، یازارین دیل منطیقینی و او دیلین کولتورل پارادیقماسینی دریندن آنلاییب یاخشیجا قاوراماق لازیمدیر. چونکو هر سؤزون آرخاسیندا بیر دونیا واردیر، کلیمه‌لرین سؤزجوک معناسینی بیلمک، بیر متنین و یا قاوراملارین اصل معناسینی آنلاماق اوچون یئترلی دئییلدیر. اؤرنه.یین ایمام محمد غزالی، مئعراج.القدس آدلی اثرینده «قلب، عاغیل و روح» سؤزلرینین «نفس» سؤزو ایله ائش.آنلاملی اولدوغونو یازار. اؤیله ایسه، عرب دیلینی، تاریخینی و کولتورل پارادیقماسینی بیلمه.دن یوخاریداکی سؤزلرین گئچدیگی بیر متنی تام اولاراق آنلامانین مومکون اولمادیغی دارتیشیلمازدیر. چونکو کلیمه.لر هم زامان ایچینده معنالارینی ده.ییشرلر، هم ده ده.ییشیک جومله.لرده ده.ییشیک معنالارا گله.بیلرلر. اؤته یاندان بیر متنین بوتون کلیمه.لرینین معناسینی بیلمک، او متنی قاوراماق و نه دئمک ایسته.دیگینی بیلمک معناسینا گلمز. بونون اوچون اؤنجه دیلین جومله استراکتورونون (یاپیسینین) منطیقینی و منسوب اولدوغو کولتورون شیفره.لرینی حل ائتمک گرکیر. دیل تاریخی بیر فئنومئن اولدوغوندان، دیله عایید قاوراملار دا تاریخی سورج ایچینده اولوشموشلاردیر. کلیمه.لرین و قاوراملارین هر زامان، داشیدیقلاری بیر «عمومی معنا» (تمل معنا) و باشقا کلیمه.لرله اولان ایلیشکیلری و یئر آلدیقلاری جومله و متنه گؤره قازاندیقلاری بیر «اؤزل معنا» (گؤره.لی آنلام) واردیر. کلیمه.لرین اؤزل معناسی.نین بیلینمه‌سینین بیر متنی آنلاماقدا نه درجه.ده اهمییته صاحیب اولدوغونو سؤیله.مه.یه گرک یوخدور هرحالدا.
محمد م. شبستری بیر متنی آنلاییب، دوغرو دوزگون یوروملامادا بئش اؤنملی ائتکنین رولونا دیققت چکر: ۱. یورومچونون اؤن.-بیلگی و اؤن.آلقیلاری ۲. یورومچونون ایلگی ساحه.لری و و بکلنتیلری ۳. متنه، تاریخی یاناشما ۴. متنین آنا تئماسینی تاپما ۵. یورومچونون متنی، چاغین تاریخی آنلاییشینا گؤره یوروملاماسی
هر هانسی بیر بیلگی.یه صاحیب اولمادیغیمیز (موطلق بیلینمز) بیر قونویلا ایلگیلی، هئچ بیر سورقولاما، ایلگیلنمه و آنلاما گیریشیمینده اولماق سؤزقونوسو اولمادیغیندان؛ قاوراما و یوروملاما سورجینده یورومچو، او قونویلا علاقه.لی اؤن.بیلگی و اؤن.آلقیلارا صاحیب اولمالیدیر. هر سورقولاما و آختاریشین اؤزل ندنلری اولدوغوندان ایسه؛ متنی یوروملامایا یؤنه.لیک سورقولامالار و آنلاما پروسه.سینده یورومچونون ایلگی دویدوغو آلانلار، دونیاگؤروشو و متنی یوروملاماقدان نه بکله.دیگی ده سون درجه اؤنملیدیر. اؤته یاندان یورومچونون، متنه تاریخی بیر فئنومئن کیمی یاناشیب، یازارین متنی هانسی تاریخی و ایجتیماعی دورومدا، هانسی بکلنتیلرله یاراتدیغینی کشف ائتمه.دن و بو بیلگیلره دایاناراق متنین آنا تئماسینی و اصل معناسینی بولمادان، دوغرو دوزگون بیر یورومدا بولونماسینین مومکون اولمادیغی گرچگینی سؤیله.یه.بیلمک چوخ دا زور اولماسا گرک. سون اولاراق یورومچو، متنی اؤزچاغینین تاریخی آنلاییشی و او چاغدا یاشایان اینسانلارین آنلایابیله.جه.یی بیچیمده و اونلارین دونیاگؤروشو، تاریخی بیلگی و تجروبه.لرینه اویغون اولاراق یوروملامالیدیر. بونلاری یاپارکن ده، اؤن.بیلگی و آلقیلارینی سورکلی گؤزدن گئچیرمه.یه و بکلنتیلرینین متنین گئرچک و آنا معناسینین اؤنونه گئچمه.سینه ایذین وئرمه.مه.یه دیققت گؤسترمه.لیدیر. بو قایدالارا اویان یورومچولار، هرهانسی بیر متندن چئشیتلی یوروملار یاپابیلرلر. بو چئشیدلی یوروملار تنقیدی بیر اورتامدا، تنقیده آچیق توتولدوغو موددتجه اَن دوغرو و اَن ساغلیقلی یورومون اورتایا چیخاجاغیندان هئچ شوبهه ائدیلمه.مه.لیدیر دئیه دوشونمکده.ییک.
قایناقجا:
شاهین اوچار: «دیل و فلسفه»، شوعله یایینائوی، ۲۰۱۲
محمد مجتهد شبستری: «هرمنوتیک، کتاب و سنّت»، طرح نو، ۱۳۷۵
اورخان خنجرلیاوغلو: فلسفه آنسیکلوپئدیاسی، رمزی کیتابائوی، ۴.جو جیلد