رویالاردان قوپاریش – دکتر حسین فیض الهی وحید
رویالاردان قوپاریش – دکتر حسین فیض الهی وحید
سولماز، قان‌تر ایچینده مانتو ایله مقنعه‌سین حیرصله چیغاریب، کتابلارین اوستونه آتاراق دئییر:
– ایستی بیر یاندان، توسدو بیر یاندان! بیری یاندیردی، بیر بوغدو! خراب قالاسان هی! جهنمین آدین قویوبلار تهران.
آیسان گولوم سییرک دئییر:
– دئمه‌دیم بوگون گئتمه، ایکی آیاغینی بیر باشماغا گیردین دئدین گرگ بو گونو ارشادا گئدم، گئتدین؟! تالواسادان دوشدون؟! نه اولدو، اسکی حمامدی، اسکی تاس ؟!
سولماز ، درین نفس چکه‌چکه الیله اوزونو یئللیر:
– آقالارین های بودوروقلاری یئر گؤیو گؤتوروب دئییرلر بیز اونلاردان دئییلیک! دئدیم داشیدی آتاق! به‌یه کتابا اجازه وئردیلر.
– دالیدان آتیلان داش توپوقا دَیَر، هاموسی بیر بِزین قیراغیدیلار، هله نه دئدیلر؟!
– قیفیل‌چیلار، آرشین آرشین، آچارچیلار، قاریش‌قاریش! دوققوز یوز صفحه‌لیک کتابی اونلار یوز، بونلار یوز اللی صفحه ائله‌دیلر: اللرینه قیچی‌ـ‌چسبی آلیبلار سئودیکلری یئرلری کسیلر، بیچیرلر، یاپیشدیرلار! یازیچیلارلاـ‌شاعرلر اؤزلری حیران قالیب‌لار اؤز اثرلرینه، چوخو اؤز کتابلارین تانیمیر. بونلار دئییرلر«بو کتاب منیم دئییل!» اونلار دئییرلر «بو کتاب سنین دیر!» ایکی طرف‌ده بوینوز چیخاردیبلار!!
ائلناز اوخودوغو شاهنامه کتابیندان باش قالدیریب بیر نوع طعنیله دئییر:
– پس سنده بللی‌دیر همیشه‌کی کیمین قبول ائتمه‌دین، اولمایا ائتدین؟!
سولماز ترسه‌ترسه اونا باخاراق آشپزخانایا گئدیر. قاب قاشیق سسی آشپزخانادان قالخیر.
آیسان، آینا قاباغیندا ائلنازا آینادان باخاـ‌باخا دئییر:
– خانیم «گُرد آفرید!»، سولماز بو شاهنامه‌ده‌کی سهراب دئییل الیندن قورتولاسان‌ها! بو سنی بیر قاشیق سودا بوغار! سنینده جوابینی وئرمدیکجه اوجون آلیب اوجوزلوغا گئتمه؛ بیرآز، آز گوشه‌ـ‌کنایه گل! سنین باشین اؤز ایشینده اولسون، قوی گؤراق اوقدر اؤلدورم بولدورم‌لرین صاباح هارا چاتاجاق. گؤراق مریمین «ایلیاد اودیسه»سینین، یا فرحنازین «مهابهاراتا»سینین توپوقونا چاتاجاق یا یوخ؟!
ائلناز، الینی شاهنامه اوستونه دؤیه‌دؤیه دئییر:
– سن هارداسان بالا! بو شاهنامه‌نین اؤز آغیرلیغی قدر فیش ییغمیشام، صاباح دانشگاهی گلین خونچاسی‌کیمی باشیما آلاجاغام، کنفرانسیم توپ کیمی سسلّنّجک، قوی صاباح اولسون، ایندیدن دقیقه‌لری‌ـ‌ثانیه‌لری ساییرام، دئییرم :«آچیل گونش، آچیل گونش/ سن بختیمه ساچیل گونش» بقول فردوسی:
چو فردا برآید بلند آفتاب/ من و گرز و میدان افراسیاب!
– یاخشی- یاخشی! سن هله سهرابین الیندن قوتول، افراسیاب پئشکش!یئریمه میش یوگورمه! کنفرانس لار هله مهابهاراتانین کؤلگه سینده دیلر!
سولماز ،ایکی یومورتالیق قیقاناقی تاوادا گتیریب، بالاجا سفره‌نی آچیب، تاوانی چؤرک‌لر اوستونه قویاراق دئییر «بویورون!». قیزلاردان بیرسس چیخمیر. آیسان باشیله تشکر ائدیر . ائلنازدا باشینی یوخاری آتیر یانی یئمیرم.سولماز ایلک تیکه‌نی گؤتوروب آغرینا قویور. هله یاخشی چینمه‌میش ائلناز دئییر:
– منیمده عمیم زندانا دوشموشدو، یازیغین دیرناقلارین چکیب بعضی لرینده چکیشله ازمیشدیلر، حتی نئچه‌سینده ، سیندیرمیشدیلار کی سونرا آللاه گؤرستمه‌سین اَیری_ بوروق بیتمیشدیلر! یازیق بناوا، چوخ‌چوخ آغیر شکنجه‌لر اولموشدو! کنده، اوشاقلیقدا کُرسی باشیندا هردم اوگونلردن خاطره‌لر تعریف‌لردی. اون ایل زندان چکمیشدی. باشینا لاپ شام مصیبتی گتیرمیشدیلر. یولداش لارینین چوخونو اعدام ائتمیشدیلر ،بونودا اؤلدورجاقیدیلر بیرآز ساوادسیزلیغی جانینی قورتارمیشدی. محکمه هله تخفیف وئره‌‌وئره اون ایل حبس چکدی. یازیق ایندیده او شکنجه‌لردن قول قیچ آغری لاری چکر. کنده زمیده چوخ ایشلییه بیلمزدی. ایندی یورقان دوشگه دوشوبدور اَلی قولاغیندادی بوگون_صاباحا شاید اؤله! قیزل‌قلعه اونو ایاقدان سالمیشدی. بیر یییرردی، بیر ایچردی، بیر قیزیل قلعه‌دن دیییردی، دئمه‌به زندان دئییلمیش ، سلاخ خانایمیش !
قیزیل‌قلعه آدینی ائشتیدیکده سولماز بیر سؤز دئمه‌دن سفره‌نی آچدیغی کیمی ییغیب، تاوانی دیک گؤتوروب آشپزخانایا گئدیر. آیسان ترسه‌ترسه ائلنازا باخیر. او، اوتاندیغیندان آیسانلا گؤز‌‌گؤزه گلمیر.
– باری! بارا قویاندا سفره باشیندا قویما، بوغازین بیچیب دینجله‌دین؟!
– بو دفعه واللاه لاپ آغزیمیدان قاچدی، بیرده بونون دده‌سینین خاطره‌لرین کیم اوخویوب، کیم بیلر؟! یالنیز بیلیریک کی یئتدی ایل شاه زندان لاریندا مخصوصاً قزیل‌قلعه‌ده قالیبدی. هر زمان دئدیک وئر خاطره‌لرین اوخویاق دئدی قوی چاپ اولسون هره‌زه بیرین وئره‌جاغام، ایندی گؤزله گؤزون وار اولسون، ائششگیم اؤلمه یونجا بیتینجه، یونجا سارالما توربا تیکینجه. دوه‌اینه‌دن گئچنده دده‌سینین خاطره‌لریده ممیزیدن سانسوردان گئچیب کتاب اولار. بقول اؤزو، قیفیل چیلار گئدیب، آچارچیلار گلیب اما ارشاد قاپیسی کهنه قاپی، کهنه دابان، فیرلان ها فیرلان! بیرده هله …
سولماز الینده بیر بارداق ایستی چای ایچری گیریر و ائلناز سؤزون تئزکسیر. سولماز چایی میزین اوستونه قویا قویا دئییر:
– آتامین خاطره‌لرین بو گوندن اوخویا بیلرسینیز. دده قورقود کتابیندا بیر هفته‌لیک امانت آلدیم، اوخویان، اوخوسون. بیرده فرحنازی دوستلاریله گؤردوم، آییق اول! صاباح کنفرانسیدا اوستونه کومه‌کشلیق اولاجاق، گؤزله اوردادا بیله بیلمه‌یه بارا قویما، برک گیر بازاری اولاجاقدی ها!
– قورخما ! ائله فولام کی قاباغیمدا فردوسی اؤزوده دایانا بیلمز. گلجک‌لری وارسا، گؤره‌جک‌لریده وار! به قول فردوسی: چنانش بکوبم به گرز گران / که یک سر روند تا به مازندران!
آیسان ایستیر هاوانی بیرآز یوموشاتسین. سولمازین ایستی چایینا باخاراق شیرین گولوشله دئییر:
– تهراندا دئییرلر تورک‌لری هاردان تانیراق؟ جهنمده ایستی چای ایچمه لریندن!
سولماز سانکی ائشتیمه ییب ال آتیر مانتوسو ایله مقنعه سین گؤتوروب، چایی ایستی‌ایستی ایچیب ، اتاقدان چیخیر. آیسان دالینجا دوروب سسله ییر:
– آیاق ساخلا منده گلدیم! بو داریخما منی‌ده اؤلدوردو. دایان پارکا گئدّک!
قاپینین ایشکیللنمه‌سسی قولاغا چاتیر. آیسان تر‌‌تله‌سیک گئییمین گئییب اؤزونو قاپیدان ائشیگه آتیر.
ائلناز بیرآز تومدوقدان سونرا اؤزونه گلیب دوروب آشپزخانایا گئدیب بیر ایستیکان ایستی چای گتیریب قویور میز اوستونه. چایین ایستی بوخاری بورولا_بورولا گؤیه قالخیر. صندلینی قاباغا چکیب ایستیر شاهنامه کتابین آچسین، بیردن گؤزو «زندان خاطره لر» کتابیله دده قورقود کتابینا دوشور. بیرآز دایانیب فیکره گئدیر، ایکی اورکلی قالیر و بیر داها دا کتابلارا باخدیقدان سونرا شاهنامه‌نی آچیر. رستمین آغ دئوله ساواشی شانس اثری گلیر. بیر نئچه بیت اوخویور. یازیلیب دیر: ایرانلی‌لار، مازندران اؤلگه‌سینین جنت کیمی گؤزل بیر یئر اولدوغون ائشیتدیکده، بیردن‌‌بیره آرادا هئچ بیر دشمن‌لیک اولمادان اونلارین اؤلگه‌لرینه باسغین ائدیب، آروادلی اوشاقلی، بؤیوکلو‌کیچیک‌لی هرکیم وارسا قیلینجیدان گئچیریب، شهری غارت ائدیب، اودلاییرلار:
بشد تا درِ شهر مازندران / ببارید شمشیر و گرز گران
زن و کودک و مرد با دستوار/ نیافت از سر تیغ او زینهار
همی کرد غارت، همی سوخت شهر/ بپالود برجای تریاک، زهر
ز شمشیر تیز آتش افروختند/ همه شهر یکسر همی سوختند
چو یک هفته بگذشت ایرانیان/ ز غارت گشادند یکسر میانی
ائلناز، ائله شهرین اودا چکمه‌سیندن، و او جنت شهرین جهنم دؤنمه‌سیندن شوکه اولور کی هئچ بیر فیکر ائتمه‌دن ایستی چایی بیردن گؤتوروب سوکیمی باشینا چکیر. داغ چای اونون دیل دوداغین، قارین_ باغیرساغین ائله یاندیریرکی دیک داشلانیب یاریم متر گؤیه آتیلیب دوشور، سونرا ، ائوین ایچینده باشلیر ناققیشلی گئتماغا. شاید سولماز گؤرسیدی، طعنیله دئییردی« ایندی باشلادون تهران‌لی‌لارین دئدیکلری تورک اولماغا ! ایستی هاوادا ایستی داغ چای ایشماقا »
بیر ربع سونرا سانکی بوتون بدنی، ایستی و دار کوره‌دن، یا یاندیریجی سولو بیر تونل‌دن گئچیب ،آغزی باشلیرسویوماغا. دیل دوداقین ائلناز یاواشیاواش یوخلادیقدان سونرا گلیب اوتورور میز باشیندا آمما بو دفعه آز قالیر شاهنامه‌نین صفحه‌لرین ماشا ایله دؤندرسین! همان قسمتی بیرده اوخویو، و سونرا بیرآز ذوقه گلیب باشلاییر همان بیت‌لری آنادیلینه ترجمه ائتمگه. گئت گئده ترجمه‌لر روانلاشیر و او، یانمیش دیل_آغیزیلا اوخویور:
گلیب چاتدی مازندران شهرینه / ال آتدی آغیر گُرزه، شمشیرینه
نه آرواد اوشاق، نه قوجا، نه جوان/ تاپا بیلمدی قان قیلیجدان امان
قالاندی اودا، غارت اولدو شَهَر / قیلیجلاردان اود یاغدی، بیرده زهر
قیلیجلاردان اود دوشدو یاندی شَهَر / کیمه چاتدیلار، باسدیلار، کسدیلر
بیر هفته بئله گئچدی ایرن لیلار / قیریب تؤکدولر، چالدیلار، هر نه وار
ائلناز بیرآز دایانیب فکره جومور، سونرا الینی یانمیش دیل‌دوداغینا چکیب یاواشیاواش یئنه شعرلری تکرارلاییر:
نه آرواد اوشاق، نه قوجا، نه جوان / تاپا بیلمدی قان قیلیجدان امان
قیلیج لاردان اود دوشدو یاندی شَهَر / کیمه چاتدیلار، باسدیلار، کسدیلر
گئت گئده ، عمیسی گؤزونون اؤنونده جانلانیر:
«شاه اوردوسو الینه گلنی قیردی، چالدی، چاپدی، تالادی، کیمه‌لری گناه‌سیز‌گناه‌سیز، فرقه‌چی‌دیر دییه گوللله‌دیلر. قان تؤکدولر قان اولسون، قان اوددوردولار قان ایچن‌لر تبریزه، قان آغلادی قاری قوجالار، کؤربه اوشاقلار! ائولر تالاندی ائولر اولسون! اؤلدوردولر دئدیلر بونلار قَتَله‌دیلر یانی قتل اولونمالیدیلر»
ائلناز شاهنامه‌نی باغلاییب، دده قورقودلا زندان خاطره‌لری کتابلارین گؤتورور و دده قورقودو وراقلاماغا باشلاییر. یاواش یاواش کتابین دستان‌لارینی اوخوماغا ماراقلانیر. باشلیر اوخودوقجا اوخویور، فیکره جومدوقجا جومور. بیردن باش قالدیریب قاش قارالدیغین گؤرور. دورور بیرآز اَت گتیریب باشلیر دوغراماغا ، سونرا اَت ماشینین گتیریب دوغرانمیش اَتلری ماشینا چکیر. اَتلر دالبادال ماشینین گؤزلریندن رشته‌لر کیمی آشاغیدا‌کی کاسایا تؤکولور.ائلناز اَتلری گؤتوروب آشپزخانادا گاز اوستونده قووورماغا باشلاییر. اَتلری قوووردوقدان سونرا بیرآز سوغان، یئرآلما، بامادور اونلارا قاتیب قویور پیشماقدا اولسونلار. او، بیر ایستی چایلا، یئرینه دؤندوکده شاهنامه‌نی یئنه‌ده گؤزدن گئچیریر. یاواشیاواش فکره دالیر: «بونلار دئولرله ساواشیردیلار یا قاری قوجا، کؤرپه اوشاق لارلا ؟! دئولرین کؤهول‌لرین اودا چکیب تالیردیلار، یوخسا انسانلارین شَهَرلرین؟! بونلار کیمی آللادیرلار؟!»
عمیسی یورقان‌‌دؤشکده تب ایچینده سانکی اود توتوب اودلانیر: «ناموس بیلمه‌دی ناموسوزلار، شاه شاه دییه ، جاوید شاه دییه الی سیلاحلی دامدان_دوواردان ائولره گئجه‌لر تپیلدیلر ، سحری کئفلی‌کئفلی ائولردن آشا آشا چیخدیلار. نئچه قیزگلین‌لر اونلاردان سونرا اؤزلرین اؤلدوردولر! بیز ارک قالاسیندا ایدیک، ارکی دؤره‌له دیلر، چوخ آتیشدیق، کمکچی یوخودو تک قالدیق، آخیرده علی سماورچیله بیرلیکده بیر تّهّر شَهَردن چیخدیق، اؤلن لرین جنازه‌لرین فایتونلارین، داشقالارین دالینا باغلایب شهری گزدیردیلر…»
ائلنازین آنلیندان تر آخیر. چایا ال آتیر گؤرور بوم‌بوز اولوب. آشپزخانایا گئدیب سویوموش چایی بوشالدیب، ایستی چایی تؤکور، چرخ لنمیش اَتلری قاریشدیریب گلیر زندان خاطره‌لری کتابینی اَلَه آلیر.
زندان خاطره‌لر کتابین آچارکن گؤزو ایلک صفحه‌لرده راوینین بیر رویاسینین روایتینه دوشور. ائلناز صفحه‌نی دؤندرمک ایستیر آمما ائله بیل بیر قدرت اونو بو رویانین اوخوماسینا طرف چکیر. بیرآز ایکی اورکلی قالدیقدان سونرا چایی یاریسینا قدر ایچیب ، ایلک رویانی اوخوماغا باشلیر:
«سس سیزلیک هر یئری توتوب، هامی بیر بیرینین اؤزونه باخیر. هیچ کیمدن سس چیخمیر، فرشته دئییر:
– اوچونجو دفعه‌نی دئییرم، اگر بو دفعه‌ده کؤنوللو اولماسا مجبورام قرعه‌کشلیق ائلییم، بونودا بیلین بونئچه گون ایچینده هامونوز مجبورسونوز بو «زر عالمین» (روح دنیاسین) ترک ائدیب گئده‌سینیز. ایندی ایستر بیرینیز روس قیلیغیندا، یا فارس قیلیغیندا، ایستر تورک، ایستر تاجیک، گرجی یا ارمنی …، بوگون بیر عده «یئر»کُرّه‌سینه، صاباح بیرعده سیزه بیلنمیین یئرلره. چوخ یاخشی، ایندی بیر دفعه‌ده آختاردیغیمیز کؤنوللونون اؤزل‌لیک‌لرین یئنه‌ده ساییرام، هرکیم ایسته‌سه بو صفت‌لره صاحب اولسون اَلین قووزاسین. بو صفت‌لر حقدن عطا اولوناجاقدیر: ایگیت، قورخماز، ساواشچی، آت مینیجی، اوخ آتیجی !»
هامی بیر‌بیر ینین اؤزونه باخیر، هیچ‌کیم، روح عالمین ترک ائتمک ایسته‌میر، فرشته آدلاری قرعه چرخینه تؤکجک چرخ فیرلانیر و منیم آدیم چرخین بیر گؤزوندن اوزون رشته کیمین سالانیب «یئره» دوشور. بیردن آیاغیمین آلتی بو شالیب بولوت‌لاردان «یئره» طرف گؤیدن گله_گله فرشته‌نین سسین ائشیدیرم: «تورک گئتدی!»
عشق بر کشتن عشاق تفال می‌کرد / اولین قرعه که زد بر من بد نام افتاد»
ائلناز، اَت ماشینین گؤتوروب گؤزلرینده قالان خیردا اَتلری آریدیب یوماق ایچین آشپزخانایا آپاریب باشلیر جوجه گؤزلرین یوماغا. سونرا باشقا قسمت‌لرین یودوقدان سونرا سویا چکیب گلجک زمانلاردا ایشلتمک ایچین قویور قوروسون! قاشیقینان بیر آز اَتلری تاوادا قاریشدیردیقدان سونرا بیر باراداق ایستی چایلا دؤنور زندان خاطره‌لری کتابینین صفحه‌سین دؤندریر.
بیرینجی رویانین آردینجا، راوی ایکیینجی رویاسین روایت ائدیر. ائلناز ایستیرکتابین متنینه گئتسین آمما سانکی بیر گوج اونا مانع اولور. بیر آز چکیش بکیش‌دن سونرا ایکینجی رویانی اوخوماغا باشلاییر:
«طبیل‌لرله ناغارالارلا شیپورلار گور سس‌لرله چالینماقدادیر. ساواشچیلارلا ایگیت‌ارن‌لرین نعره‌لری گؤیه یوکسلیب دیر. چاووش لارلا جارچیلار آت لارینی قمچی لرکن توز دومان آراسیندا دؤرد نالا آت چاپا چاپا اعلان ائدیرلر: «صف‌لر دوزلسین! ایگیت‌لر حاضیرلشسین! خاقان گلیر، خاقان گلیر…». اسلحه خانا قراولونا تکراراً دئییرم: «مگر ائشیتمیرسن جارچیلار نه جارلیرلار، اوغوزخاقان گلیر، بوگؤن عدالت اوردوسونون ظلمه قارشی دنیانین دؤرد بیر یانینا آخینی وار، او سسی‌لری، ائشیده‌ائشیده یئنه منیم میزراغیمی (نیزه‌می ) وئرمیرسن؟! باخ! ایلخچی آتی، زره‌چی، زره‌هی، قیلینجی‌چی، قیلینجی، اوخ کمانچی، اوخ کمانی ، سنده میرزاغیمی وئرمیرسن، مگر بو گون او دئییلن «اولوغ گون» (بؤیوک گون) دئییل؟!
یانیقلی‌یانیقلی اؤزومه باخاراق دئییر: «بیلِرم، اونا گؤره ده سنه اورّگیم یانیر، اما نئجه ائلییم سنین آدین نیزه آلان‌لاردفترینده یوخدور. ایندی هله‌‌ده گئج اولماییب، تئز گئت یوزباشی یانینا بلکه او سنه بیر چاره قیلا، حتماً او علتین بولور!»
یوزباشی یانینا گئدیب اونون بویوروقیله « گلجک‌لر اوردوسونون» صفی‌نین اّن سونوندا دایانیرام! نئجه لحظه‌دن سونرا توز دومان‌لار گؤیه قالخیب اوغوزخاقان آلپاقوردلارلا(گاردیلاریله) بیرلیکده گؤرونور. «یاشاسین اوغوزخان» سسی عالمی تیتردیر. اوغوزخان دنیز کیمی شَپَه‌لنن اوردونون اؤنونده دایانیب کسکین سسله سؤزه باشلاییر: «عدالت سیزلیک یئر اوزونه کؤچوب، قارا ظلمت قانات‌لارین بشریت اوستونه آچیب ،اوناگؤره گؤی تانریدان اؤز اوردوسونا بوروق گلیب. دنیا عدالت اوردوسو هر ائل اوبادان بیر بایراق آلتیندا توپلانیب، اؤز گؤرولرینه اودا قلانیب، ایندی قره‌خان، قوزییه، قیزیل‌خان، گونئی‌یه، گؤی‌خان، گون دوغانا، آق‌خان گون باتانا، آخین ائدجک‌لر. گؤی تانری گؤیلردن سیزه باخیر هایدی ای گؤی تانری اوردولاری ترپنین، هایدی ایگیت‌لر، هایدی آلپ‌ارن‌لر، آخین… آخین … آخین!
بیردندن طبیل، شیپور سس‌لری گؤیه یوکسلیب، مین‌لر پرچم هاوادا اویناییب، یوزلرمین آتلی یئریندن قوپوب دؤرد بیریاندان دؤرد یانا چاپیرلار. اولوغ گون ایمیش دئمک بوگون ، بیرمدتدن سونرا یالنیز چؤل اورتاسیندا گلجک اوردولاری قالیر. بعضی‌لری باشدان ایاغا دمیر گئیینیب ، رزه‌لی آتلار اوسته دایانیب، بعضی‌لری منیم‌کیمی سلاح‌سیز، پیادا دیرلار! بؤیوک شامان بؤیوک طبیل بوینوندان آسیلی اوغوزخاقانین یانیندا دوروب هر بیر یانی قارتال کیمی گؤزلریله نظارت ائتمه‌ده‌دیر. عدالت اوردوسو افقده گؤرونمز اولدوقدا اوغوزخان اوزدؤندریر بیزلره دئییر: «اونلار گئتدیلر، ایندی سیزلرده گئده‌جک سینیز. اونلار منیم بویوروقوم آلتیندا، سیزلر اؤز اختیارینیزدا. اونلار ائتدیک‌لری ایش‌لرین منه و سیزلر ائتدیک لرینیزی آناوطنه بیلدیرجک‌سینیز. سیز گؤی تانرینین اَن سئودیگی آلپ‌ارلری سینیز. گؤرَوینیز یئکه_کیچیکده اولسا بوگؤرو کوتسال‌دیر. گؤی تانریدان الهام آلان بؤیوک شامان ایندی سیزین گئده‌جک یئرلرینیزی اعلام ائده‌جک، ترپه‌نین! سیزده هایدی ایش باشینا. ترپه‌نیش باشلاسین‌کی گلجک اوردوسونا، گلجک گرگ دیر!!
شامان بیر آددیم اؤنه گئچیب اوجا سلسله، سسله ییر:
– آتیلا، اورپایا گئتملی، هایدی سن اورپایا!
باشدان‌آیاغا دمیر پولادلار ایچینده غرق اولموش، دمیر زره‌لی آغ آتلی بیر سوار اوزاقدان دؤرد نالا چاپا_چاپا گلیب شامانین گوللو چیچک‌لی طبیلینین یانیندان گئچنده اونون ایچینه چکیلیب بیر لحظه‌ده یوخ اولور!
هر کیمین آدی سسلنیر او بیر آندا طبیلین ایچینه چکیلیب گؤزدن ایتیر. شامان دالبادل آدلاری سسلیر:
– ومین خان، ایستمی خان، چینه، ساتوق بغراخان، تورکستانا، آلپ ارتونقا، تورانا، عباس میرزا ایرانا، بابورخان، هندوستانا، توقتامیش خان روسیایا، فاتح آنا دولویه، بایبرس، مصره، شامیل داغستانا، بابک، آذربایجانا…
بیر ساعت سونرا توز- دومان لار یاتدیقدا او بؤیوک اوردان چؤلده یالنیز من قالمیشام بیرده شامان! شامان باشدان – آیاغا منی سئیر ائتدیکدن سونرا دئییر:
– گل یاخینا!
گئدیرم، جوری بارماق بویوندا بیر قلم اَلیمه وئریب دئییر:
– دمیر پالتارلی‌لار، زره آتلی‌لار، قیلیج قوشان‌لار، اوخ آتان‌لار، آت چاپان‌لار گئتدیلر. آل بودا سنین سیلاحین، بوننان اؤز آنادیلینی قورو. ایندی سنده گئت آذربایجانا!
جوری بارماق بویدا قلمه باخیب آغزیمی آچیرام تا دئیم بودا سیلاح‌دی وئردین الیمه؟! نئچه مِتیرلیک نیزه‌نی آلیب، بارماق بویدا قلم قویورسان اووجوما؟! ساواشا گؤندریرسن یا اسیر‌چیلیگه؟! سؤز آغزیمدان چیخمامیش شامانین طبیلی ایچینه چکیلیرم. طبیلین ایچی قاپ قارانلیقدیر. سونسوز بیر تونل‌دیر، اوزونلوغو ابدیت بویونجا، تونلده بیر باشا دایانمادان زویورم. قرن‌لر اَری_بوروق یوللاردان گئچیب، بیردن تبریزده یئره دوشنده ایکی اَل گؤیده منی توتور، بیر اَلیله ساخلاییب او بیری اَلیله یانیم اوستوندن بیر شاپالاق چکیر! اینقه_اینقه سسیم توپ سسی کیمی گؤیه قالخیر! ماما سئوینجک دئییر: «موشتولوق‌لاری بورج اولسون اوغلاندی! دکتر باخ_باخ! اوغلاندی! »
دکتر دئییر: «عمل اتاغینین راپورون یازین گتیرین امضالیییم.»
زمان، مکان، دیلی اؤزوم سئچمه‌دن بیردن اولورام «آذربایجانلی تورک!» هاردا؟ او یئرده‌کی آذربایجان تورکجه‌سینده یازیب اوخوماق یاساق‌دیر. بیرینی دمیر پولاد گئیدیریب زره‌لی، آغ مراد آتینا میندیریب اورپایا گؤندریرلر، بیرینی‌ده بیر جوری بارماق بویوندا قلم‌له لوت‌‌پوت آذربایجانا!
ایل‌لر سونرا اوغوزخانین دئدیکلری یادیما دوشور. قالماقاللی باشیمیزین ماجرالارین، ایل‌لر بویو چالیشیب، باغشاه‌لار، قیزیل قلعه‌لر، قصرلرده چکدیگیمیز اسارت‌لری بیر دفتره یازیب دفتری باغلادیقدا اوستونده یازیرام «آذربایجان توپراقینا راپورت یا زندان خاطره‌لری»! (گزارش به خاک آذربایجان یا خاطرات زندان)
آشپزخانادان یانیق اَت قوخوسو گلیر. دئمک چرخ‌لنمیش چیی اَتلر هم پیشیب، هم دییه‌سن یانیب! ائلناز تر_تله‌سیک اؤزونو آشپزخانایا سالیب اَتی قاریشدیرر، آلتین گئچیردیر. سونرا بیر ایستیکان ایستی چای بوشالدیب گتیریر میز اوستونه قویور. بیر آز اوتوردوقدان سونرا اَل آتیب دده قورقود کتابین گؤتوروب اوخودوقجا اوخویور. اونو یئره قویماق زندان خاطره‌لر کتابین آچیر. ایلک فصلین آدی «چایینی ایچ، سویودو» دور! بازجو، راویه چوخلو توهین‌تحقیر‌لر ائدیب آتا آناسینا، باجی قارداش‌لارینا یامان_یووز دئییب چوخلو کتک‌لر ووروب آغیز_بورنونون قانین بیر‌بیرینه قایتب اوستو_باشینی تیلیت‌قان ائتدیکدن سونرا اونا بیر چای سفارش وئریر. راوی چایی ایچمیر، چای قالیر سویویور. بازجو تحکم‌له دئیییر: «چایینی ایچ، سویودو»! او، آخیتدیغی قان‌لارین فیکرینده یوخ بلکه ایستی چایین سویوماقینین فیکرینده دیر. ائلناز اوخودوقجا اوخویور تا گؤزلری یومولور، چای قالیر سویویور و بوم_بوز اولور!
آیسانلا سولماز نه زمان گلیب، نه زمان شام لارین یییب، یاتیب دورمالاریندان ائلنازین هئچ بیر خبری اولمور. قیزلارین اورکلری قیمامیش اونو یوخودان اویاتسین‌لار ، او بیری اتاقا سس‌سیزجه گئدیب یاتیب سحر ارکندن دوروب اتاقا گلیب دئییرلر:
– قیز دور کنفرانسا چاتمالییک!
ائلناز تر_تله‌سیک دوروب سلام‌‌علیک ائتدیکدن سونرا گئدیب اَل_اوزون یوووب اتاقا دؤنوب بیرآز آینا قاباغیندا اوز گؤزونه یئتیشینجک سولماز آغیزآلمانی گتیریر بیر ایکی تیکه یئدیکدن سونرا بیرلیکده قالخیرلار. اونلار بیر ساعت سونرا کنفرانس محلینه چاتیب دوستلاریله کئف‌احوال ائدیرلرتا کنفرانس زمانی چاتیر.
بوتون اؤرنجی‌لر صندل‌لرده اوتورلار. سالون باشا باش دولودور. بوتون آدلیم ادبیات استادلاری بو کنفرانسا دعوت دیرلر. ائلناز کرسی یه دعوت اولوب میکروفون آرخاسیندا دایانیر تا فردوسی و شاهنامه حاققیندا ائتدیک‌لری تحقیق‌لردن سؤز آچسین. ائلناز میکروفونی امتحان ائتدیکدن سونرا اوجا سسله دئییر:
– بؤیوک استادلاریم! عزیز اؤرنجی‌لر! بیلدیگینیز کیمی هر آیدان یا اون بئش گوندن بو آمفی تئاتردا نئچه ادبیات کلاس‌لارینین اَمکداش‌لیغیله دنیا اِپیک و حماسی دستان‌لاریندان مختلف کونولاردا کنفرانس‌لار قویولور، بو گونه قدر عزیز اؤرنجی‌لری‌میز طرفیندن، یونان‌لی‌لاردن« ایلیاد اودیسه» ، فرانسالی‌لاردان «شانسون دو رولان»، هندی‌لردن «مهابهاراتا»، آلمان‌لی‌لاردان« نیبلونگن»، ارمنی‌لردن «داوید ساسونی» کتابلارین‌دان چیخیش‌لار اولوبدور.
من بوگون «شاهنامه»دن و فردوسودان سؤز آچماق ایستردیم لاکن فیکریمی دَگیشیدیریب بوگون بوتون پروگراما قارشی اؤز آنادیلیمین اِپیک شاه اثری اولان «دَدَه قورقود» دان کنفرانسیمی سونماق ایسترم. بیزیم باشقا اؤرنجی‌لری‌میز واردیرکی او وظیفه‌نی چوخ گؤزل یئرینه یئتیره بیلرلر. اما منیم باشقا گؤرَویم وار اودا دده قورقوددا تحقیقلر‌له و آختاریش‌لار آپارماق‌دیر. بؤیوک ائل شاعریمیز استاد حبیب ساهر دئمیشکن:
دده قورقود باغی آچمیشسا چیچگ / بیزه شاهنامه عزیزیم گرگ…
سون