یوخو – نجیب محفوظ
یوخو – نجیب محفوظ
ادبیات اوزره نوبل مکافاتی لاوریاتی (۱۹۱۱-۲۰۰۶)
روس دیلیندن ترجومه: خاطره نورگول
کؤچوردو: ائلیار پولاد
بو بویدا توزلو-تورپاقلی حَیَطده جمعی بیرجه پالما آغاجی وار- ائله بیل قبیریستانلیقدی. حَیَطدن کئچنده همیشه قبیریستانلیغی خاطیرلاییر. بو سحر اونو تورپاغی سو شیرناغی ایله سولایان ائو صاحیبی ساخلادی.
-جناب!
لعنت شئیتانا! بو جور سیما ایله اوز-اوزه گلمک – اؤزو ده سحرین بو چاغیندا – مطلق خوشاگلمز ندنسه خبر وئریر. بلکه ده او خیرخواه انساندی… هردن هوس سیز ده اولسا گولومسه‌ییر… باخما کی، بو گولومسمه آغاج قابیغینداکی چاتلاری خاطیرلاتسا بئله…
-جاوان اوغلانسان، اؤزون ده تک یاشاییرسان. هم ده مدنی سن، تربیه‌لیسن… انسانلار سنین حاقیندا خوش سؤزلر دانیشیر، شکایت ائتمیرلر. آما آللاه عشقینه…دئه گؤروم، گئجه‌لرمنزیلینده نه ایشله مشغولسان؟ روح چاغیریرسان؟
-سیزه حسابات وئرمه‌لی یم؟
-اگر ائتدیگین عمل باشقالارینی ناراحات ائدیرسه… بیر ده کی، منجه، رحمتلیک آتانلا اولان کهنه دوستلوغوموزون خاطیرینه بونو سندن سوروشا بیلرم.
عصبدن یاناغی تیتره‌دی.
-سنی بیر دفعه ده جمعه نامازیندا گؤرمه‌میشم.
-بونون مسئله‌یه نه دخلی وار؟
-اؤز عبادت بورجونو اونودان مسلمانی محاکمه ائتمه‌یه بیلمرم. باخ، دئمک ایسته‌دیگیم بودور.
گنج آدام گولرک دئدی:
-گویا سیز روحلارا عبادت ائتمیرسیز؟
-البته، یوخ! اعتقادیندا یانیلان سنسن. هر شئی ده اونا گؤره‌دیر کی…
گنج موضونو دییشدی:
-سیزه آیاق یولونداکی دیوار باره‌ده دئمیشدیم…
-دیوار داغیلماز، محکمدی. بیلیرسن، سنین گئجه سرگوزشتلرین ساکینلرده خوش اولمایان ماراق اویادیر.
-من قانوندان کنار هئچ نه ائتمیرم. خواهیش ائدیرم، دیوارلا باغلی تدبیر گؤره‌سیز.
– یاخشی اولار کی، بیز اولکی کیمی خوشلوقلا دانیشاق. -شیرناغی اوزاغا آپاراراق تله‌سیک علاوه ائتدی: -تعمیری ایسه اؤزون ائتمه‌لیسن.
ترسلی یه باخ دا. محض بازار گونو بو عجایب صیفتی گؤرمه‌لی ایدیم.
هر هفته سونو تعطیللرینده اولدوغو کیمی، کوچه بومبوش ایدی. سمادا آغیر، حرکتسیز بولودلار… یوخوسوز گئجه‌دن سونراکی شدتلی باشآغریسی اونا راحاتلیق وئرمیر. گئجه «روحلارلا صحبت»ی بیتیردیکدن سونرا تاریخ معلمی دئدی – «گل، گله‌جک حاقیندا دانیشاق!» اونلار بوتون گئجه‌نی مباحثه ائتدیلر. دان یئری سؤکولمه‌یه آز قالمیش یولداشی گئتدی، آما قاپیدان چیخارکن گولرک دئدی : «سنه ائولنمک لازیمدی.»
سحرین بو چاغیندا کافه بومبوش ایدی. او، کافه نین دمیر یولو پلاتفورماسیندان آیریلان حیصه سینده، باغا باخان پنجره‌نین اؤنونده‌کی ماسادا اَیلشدی. کافه چی سالاملاشاراق بوگونکو قزئتلری ماسانین اوزرینه قویدو.
یئمک یئسه ده، باشآغریسی کئچمک بیلمیردی. گؤره‌سن بو گئجه نییه یاتا بیلمه‌دی؟ حالبوکی او قدر جهد گؤسترمیشدی. صاباح شاگردلرینه ریاضیاتدان دانیشاجاغی معروضه‌نی خاطیرلادی.
همین آندا عاغیلسیز ایده آلار دوشونوب، معناسیز صحبتلر ائتدیگی یولداشینین-تاریخچی نین اوبرازی گلیب دوردو گؤزلری اؤنونده:
-اؤزون عرب دیلی تدریس ائدیرسن. دئه گؤروم، موبتداسیز خبر اولورمو؟
-دیل دنیز کیمیدیر. سرحد تانیمیر.
-»محمد اؤلدو.»محمد-موبتدادی. بو نئجه موبتدادی، آنلامیرام؟ باخ ائله بونا گؤره ده من دیل سِحریندن کناردا اولان ایشلرله مشغولام.
…کافه چی یاخینلاشدی.
-سن نییه موشتریلردن پول قوپاریرسان؟ -کافه چی سوروشدو.
او گولومسه‌دی. بو، معناسیز سواللارا جاواب اولاراق عادتی گولومسمه ایدی. پولو گؤتوروب اوزاقلاشدی. آما هئچ نه‌یه باخمایاراق اونون عاغیللی تبسسومو وار. بیز ندنسه انسانلار حاقیندا خاریجی گؤرونوشه گؤره حکم وئریریک. چونکی بیلیگیمیز کفایت قدر دئییل، هم ده غیری-معین لیک وار.
او، بولودلارا باخدی، سونرا داها نه ایله سه ماراقلاندی. دقتینی جلب ائدن هر شئی آغ رنگه بوروندو. آما بو دایانیقسیز، یایقین آغلیق ایدی، سِحربازین الینده‌کی اویونجاق کیمی.
بیردن سانکی هر شئی داغیلدی، دالغالارین آراسیندا ارییب یوخ اولدو. سونرا فورماسیز قارا کوتله‌یه چئوریلدی. خط اوستونده دایانان قاتار یوخ اولدو. ائله بیل بولودلارا قاریشدی. یاپون باغیندا بودانین اؤنونده اولدوغو کیمی، نهایتسیز دینجلیک ایسته‌دی. بیرده تاریخچی دوستونون بودانی گؤستره‌رک «دینجلیک، حقیقت و غلبه» دئدیگینی ائشیتدی. آردینجا فیکیرلرینی ایضاح ائده‌رک «دینجلیک، حقیقت و مغلوبیت» دئدی. او، بوتون ایراده‌سینی توپلاییب مباحثه یه حاضیرلاشیردی.
کسکین سسدن آغاجین یارپاقلاری تیتره‌دی. اوشاق چیغیرتیسی اطرافا یاییلدی، بلکه قادین سسی ایدی – دقیقلشدیرمک مومکون دئییلدی. اورگی برکدن دؤیوندو. سانکی محبت اویونونا باشلاییردی. بو دقیقه خیام کوچه‌سینده‌کی او ائوده اولماق ائله یاخشی اولاردی کی… آخی نئجه؟ کیمسه اونو یئنی دن سسله‌دی. چئوریلیب دوستونو گؤردو. دوستو اونا دانیشماغا امکان وئرمه‌دن دئدی:»سن ائولنمه‌لیسن!»هر طرف سس-کویه بورونموشدو، هامی قاچیردی. او دا قاتارا چاتماق اوچون قاچدی. سکی یه چاتاندا کیمه‌سه توخونوب ییخیلدی. بو قدر آدام هارداندی؟ غلبه‌لیک… هامی بالاجا باخچانین اطرافیندا دایانیب. قاتار خطینین اوستونه پولیسلر ییغیشیب. بلکه قضا باش وئریب؟ اؤزو ده بو اؤلو بولودلارین آلتیندا… غلبه‌لیکدن قورتولوب گئری دؤنن کافه چی اونا طرف اَییلرک سوروشدو:
-سیز یقین کی، هر شئیی گؤردونوز؟
هم سوال مقصدی ایله، هم ده نه یی ایسه انکار ائدرجه‌سینه قاشلارینی قالدیردی:
-ایندی سیزی استنطاقا چاغیراجاقلار.
-نه استنطاق؟
-ایستگاهدا قتل باش وئردی، سیزدن ایکی آددیم ایره‌لی ده آدام اؤلدوردولر.
-قتل؟ – چاشقین حالدا سوروشدو.
-سیزه نولوب؟ آیدان گلمیسیز؟ قتل! دهشت ایدی. دئیه‌سن، سیز او قیزی تانییرسیز آخی… ماماچانی…
-ماماچا؟
-اونو هانسیسا دلی اؤلدوردو، آللاه گناهیندان کئچسین…
گنج آدامین صیفتی آغریدان و حیرتدن اَییلدی، زورلا پیچیلدادی:- اؤلدوروبلر، اینانمیرام. او هانی؟
-یارالارینی ساریماق اوچون خسته خانایا آپاردیلار. آما او، یولدا اؤلدو.
– اؤلدو؟
-هه. یعنی سیز دوغرودان گؤرمه‌دیز؟ اونو بوردا اؤلدوردولر آخی، سیزین ایکی آددیملیغینیزدا… – بیر آز سوسوب علاوه ائتدی: – سیز نئجه گؤرمه‌یه بیلردیز؟ من مشغول ایدیم، آما قیشقیریغا قاچدیم. بو اجلاف اونو قوووردو، او ایسه قاچیردی. اونو بیچاقلا ووردو، باخ اوردا- ایندی مستنطیقین دایاندیغی یئرده.
-بس قاتل؟
-او، قاچدی، هله تاپیلماییب. اولدوقجا گنج ایدی. ایستگاه مدیری اونون دیوارا دیرماشاراق پاراووزا(اگزوز) داخیل اولماسینی گؤروب. عئیبی یوخ، گئج-تئز توتولاجاق!
عذابدان صیفتی تامام قیریشدی. یئرینده گوجله اوتورموشدو. اوزاقلاشان کافه چی دایانمادان تکرارلاییردی:
-نئجه اولدو کی، سیز گؤرمه‌دیز؟ هر شئی سیزین گؤزلرینیز اؤنونده باش وئریب آخی…
پولیس اوندان مستنطیقه یاخینلاشماغینی ریجا ائتدی. نئجه اولور-اولسون فیکیرلرینی بیر یئره توپلامالی ایدی. ساعاتا باخدی و معلوم اولدو کی، بیر ساعاتدان چوخ یاتیب. آیاقلارینی گوجله چکرک پولیسین آردینجا گئتدی. عادتی اوزره پرونده یه یازماق اوچون اولجه یاشینی و ایش یئرینی سوروشدولار.
-سیز ساعات نئچه‌دن بری کافه ده‌سیز؟
-تخمینن ساعات ۷-دن.
-یئرینیزدن هئچ یئره ترپنمه میسیز کی؟
-یوخ.
-سیز نه گؤردوز؟ زحمت اولماسا، اطرافلی دانیشین.
-من هئچ نه گؤرمه‌دیم.
-نئجه؟ قتل بوردا باش وئریب آخی. سیز نئجه گؤرمه‌یه بیلرسیز؟
-من یاتمیشدیم.
-یاتمیشدیز؟
-بلی – اوتانجاق حالدا تصدیقله‌دی.
-و سیز تعقیبین سسینه ده اویانمادیز؟
-یوخ.
او، انکار ائدرجه‌سینه باشینی یئلله‌دی، دوداقلارینی دیشله‌دی.
-سیز اونا یاردیم ائتمه‌دیز. آخی او، سیزی چاغیریردی. سیزی آدینیزلا چاغیریردی.
او، بوغوق سسله قیشقیردی:
-آدیملا! ؟
-بلی، بلی. او، سیزی چوخ چاغیردی. شاهدلر دئییر کی، او، سیزه طرف قاچاراق کمک ایسته‌ییرمیش.
او، چاشقین حالدا گؤزلرینی یوموب، مستنطیقین سواللارینا فیکیر وئرمه‌دی. بیردن مستنطیق عصبی حالدا دئدی:
-جاواب وئرین! سیز جاواب وئرمه‌لیسیز!
-من چوخ بدبختم!
-سیزین آرانیزدا نه اولوب؟
-هئچ نه.
-آخی او، سیزین آدینیزی چکیب، سیزی چاغیریب.
-بیز قونشویوق.
-شاهدلر دئییر کی، سیزی تئز-تئز بیر یئرده گؤروبلر. عادتن سیز قاتار گؤزله‌یرکن یاناشی دایانیرمیشسیز.
-اولا بیلر، ایش ساعاتلاریمیز اوست-اوسته دوشورموش.
-آخی او، هئچ ندن محض سیزی کؤمه‌یه چاغیرمازدی؟
-گؤرونور او، منیم اونا حیران اولدوغومو حیس ائدیرمیش.
-دئمه‌لی، سیز یاخین ایدیز؟
-اولا بیلر.- ائله بو زامان کسکین، غضبله قیشقیردی:- من اونو سئویردیم، نه واختدان بری اونا ائولیلیک تکلیفی ائتمک ایسته‌ییردیم.
-آما ائتمه‌دیز؟
-یوخ.
-و بو احوالات باش وئردی، سیزسه یاتمیسیز؟
او، باشینی آشاغی سالدی. عاییب، چوخ عاییب… نئجه کدرلیدی…
-و سون-سیز اونون حاقیندا هئچ نه بیلمیرسیز؟ قاتلی نظرده توتورام.
-هئچ نه.
-بلکه ائشیتمیسیز کی، اونون حیاتیندا باشقا بیری وار؟
-یوخ.
-هئچ واخت اونون اطرافیندا دولاشماییب؟ ائله بیر شئی حیس ائتمه میسیز؟
-یوخ.
-باشقا نسه دئیه‌جکسیز؟
-یوخ.
گؤی اوزو هله ده سیخ بولودلارین آرخاسیندا گیزلنمیشدی. یاغیش چیسله‌دی و دایاندی. هارا گئتدیگینی بیلمه‌دن خیلی یورودو. آرتیق گون اورتادیر. او، ایسه ائله هئی گئدیر، گئدیر. سانکی طاقتدن دوشنه‌دک گزمکله کدرینی اونوتماغا چالیشیردی.
یاپون باغینین اؤنونده گؤزله‌نیلمه‌دن تاریخچی دوستو ایله راستلاشدی. تاریخچی سالاملاشارق الینی سیخدی.
-گئدک بیر یئرده اوتوراق. دانیشماق ایسته‌ییرم.
-باغیشلا، بو دقیقه متافیزیکا حالیندا دئییلم. – کئی کیمی داوام ائتدی.
تاریخچی اونا تأسفله باخاراق قاشقاباغینی تؤکدو.
-دئییرلر، هانسیسا ماماچانی اؤلدوروبلر، بو دوزدور؟ سنسه یاتمیسان.
-سنه کیم دئدی؟ -عصبی حالدا سوروشدو.
-من بربرخانادا ائشیتدیم. – یومشاق سسله جاواب وئردی:
-بوردا نه وار کی… انسان یورولور و مورگوله‌ییر. حادثه نین محض همین دقیقه لرده باش وئرمه‌سینده گناهکار دئییلم آخی.
تاریخچی گولدو.
-یاخشی، عصبلشمه. سؤزون دوزو، من سیزین آرانیزدا سئوگی اولدوغونو بیلمیردیم… –اویون بازلیقلا علاوه ائتدی.
– نه سئوگی؟ سن اؤزونو کیم حساب ائدیرسن آخی؟ گیجبسر.
-باغیشلا، باغیشلا! بونلاری بربرخانادا دانیشیردیلار.
او، چیخیب گئتدی. اهمیتسیز آدام. هر شئی جهنم اولسون! دئدی-قودو یاپیشقانلی قوردلار کیمی سرعتله یاییلیردی. قیزی ایسه هئچ جوره حیاتا قایتارماق مومکون دئییل، خوش اوزلو، ایشیقلی سیمانی… بو دردین درمانی یوخدو. اونون اومیدسیز سسی فیکیرلرینه گلیر، هانسیسا آغلاسیغماز بیر شکیلده هر طرفه یاییلیردی. سانکی شهرین بوتون دیوارلارینین قولاقلاری وار.
«بدبخت قیز، من سنه گؤره محو اولورام آخی!»
آل-وئر کؤشکونده سیقارئت آلارکن- «عیبی یوخدور، جناب! جانینیز ساغ اولسون!» دئدیلر.
هه… دئیه‌سن آرتیق هامی بیلیر. ایندی هامی اونون دردینه شریکدی. سانکی قتلدن سونرا قیزلا نیشانلانیبلار. اؤزلوگونده ایسه گؤر نه‌لر دوشونورلر. ساتیجییا پولو اوزادیب سیناییجی نظرلرله باخدی. پول هئچ گؤزه گؤرونموردو!
اونا ائله گلیر کی، دونیادا هر کس اونو ایزله‌ییر. او، قاچاقدی. تقصیرلندیریلن شخصدی. جانی دی. او، قربانا یاردیم ائتمه‌دیگی اوچون گناهکاردی. دئمک، چیخیش یولو یوخدو. صاباح مکتبده وئریله‌جک سواللار زهله تؤکه‌جک. اصل جهنم…
اوزون مدت یورودو. چوخلارینا ایضاحات وئرمه‌لی اولدو. هر بیر سؤز قیجیقلاندیریردی، یارالاییردی. دئدی-قودونون سونو یوخدو. صحبت یالنیز قتل و اونون یاتماسی ایله باغلی ایدی.
«قاتل حبس اولوندو. اورتا مکتب شاگیردی.»
دئمک، اَیلنمک اوچون عاغیلسیزجاسینا اؤلدوروب. قاتل اونو سئویرمیش. قیز قارشیلیق وئرمه‌ییب. او، همیشه ساکت و جدی خانیم تاثیری باغیشلاییردی.
حادثه بئله قورولوب کی، او، عرب دیلی معلمینی سئویردی. هه. قورولوب! اونا قوووشماق اوچون او، روحلاری چاغیریردی. آما خلاص ائده بیلمه‌دی، چونکی یاتمیشدی. استنطاق زامانی اعتراف ائتدی کی، یاتیب. یاتیب! غریبه ده اولسا، نه چیغیرتی، نه سس-کوی اونو اویاتماییب. هه، غریبه دی. آما اونلار هاردان بیلسین کی، او، بوتون گئجه‌نی روحلارلا دانیشیب… آه، بو گله‌جک حاقداکی معناسیز صحبتلر.
اورک آغریدان سیخیلیردی، سانکی اورا زهر سپیردیلر. قاییتماق ایستمیردی، آما سونوندا ائوه دؤنمه‌لی اولدو. یاغیشین آردینجا بولودلار داها دا قاباردی و قارالدی. بو دا ائو صاحیبی – یازیق پالمانین آلتیندا اَیلشیب.
-کدرلی گؤرونورسن، دئیه‌سن سحرکی صحبتیمیز خترینه دییب… – ائو صاحیبی سوروشدو.
او، باشی ایله انکار ائتدی. ائو صاحیبی سسینی قیسدی:
-ائشیتدیکلریم حقیقتدی؟ دئییرلر کی…
-هه، هه! – کوبودجاسینا سؤزونو کسدی: -بو ماماچانی منیم ایکی آددیملیغیمدا اؤلدوردولر، منسه کافه ده اوتوراق وضعیتده یاتمیشدیم. بئله-بئله ایشلر.
-اوغول، من ایستمیردیم…
-اونون چیغیرتیسینی ائشیتمه‌دیم. بعضیلری دئییر کی، گویا ائشیتمیشم، آما اؤزومو یوخولوغا وورموشام.
ائو صاحیبی اونا یاخینلاشیب عذر ایسته‌دی. قولوندان توتوب یانیندا اوتورتدو.
-بیز سنین رحمتلیک آتانلا دوست ایدیک، اینجیمه، اوغلوم.
اوزون مدت سوسدولار. سونرا او، گئتمک اوچون اجازه ایسته‌دی. ائو صاحیبی اونو قاپییا قدر اؤتوروب، پیچیلتی ایله دئدی:
-آما روحلارلا اَیلندیگین گئجه‌لر حاقدا بیر داها خاطیرلاتماق ایستردیم.
اؤزونو سون پئشمانچیلیق حیس ایله چارپایی یا ییخدی. گؤزلرینی یوموب اؤز-اؤزونه پیچیلداماغا باشلادی:
-یوخویا گئتمه‌لی یم. منه یاتماق لازیمدی، اوزون زامان یاتماق. ابدی یوخو لازیمدی منه…